ΤΑ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΑ

Ι.Ν. ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΜΥΡΤΙΔΙΩΤΙΣΣΗΣ Π. ΦΑΛΗΡΟΥ

15 Οκτωβρίου 2017

ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ

ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΚΑΤΗΧΗΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΗΜΕΡΑ

Ομιλήτρια: Φραντζέσκα Δωρικού, φιλόλογος

  Αγαπητέ μας πνευματικέ πατέρα, κυρίες και κύριοι, αγαπημένα μου παιδιά,

  Πρωταρχικά, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον π. Πατάπιο που μου έδωσε το βήμα να εκφράσω ορισμένες σκέψεις ως κατηχήτρια και εκπαιδευτικός,  που σίγουρα όλοι συμμερίζεστε, για ένα θέμα που έχει απασχολήσει την επικαιρότητα. Παντού ανάμεσά μας, δεν υπάρχει ούτε ένας, ούτε μία, που να μην έχει ακούσει για το διαβόητο «μάθημα των θρησκευτικών» στα ελληνικά σχολεία σήμερα και τις ανησυχίες που έχει εγείρει. Πρόκειται για ένα θέμα μείζονος σημασίας, που απασχολεί και αγχώνει ιδιαίτερα γονείς  και εκπαιδευτικούς. Όλους; Όχι. Μόνο αυτούς που έχουν ορθόδοξη πίστη.

  Πρώτα απ΄ όλα, θα ήθελα να φέρουμε όλοι στο μυαλό μας μερικούς στίχους τραγουδιών. Στίχους που τους έχουμε ακούσει όλοι.  Κι ας ψιθυρίσουμε από μέσα μας και τη μουσική που τους συνοδεύει.

Το μερτικό μου απ΄ τη χαρά μου το ΄χουν πάρει άλλοι

γιατί είχα χέρια καθαρά και μια καρδιά μεγάλη.

Θεέ μου τη δεύτερη φορά που θα `ρθω για να ζήσω

όσο η καρδιά κι αν λαχταρά, δεν θα ξαν’ αγαπήσω.

  Οι στίχοι αυτοί θα μπορούσαν να ακουστούν σε κάποιο χώρο βραδινής διασκέδασης, ή σε κάποια οικογενειακή ταβέρνα. Δεν προορίζονται όμως μόνο για εκεί. Οι στίχοι αυτοί προορίζονται για τις σχολικές τάξεις και είναι τρόποι πνευματικής κατήχησης των μαθητών από τα βιβλία τους. Πρόκειται για τα νέα σχολικά βιβλία των θρησκευτικών που το Υπουργείο Παιδείας έχει εισαγάγει στο σύγχρονο σχολείο. Ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Νικόλαος Άσιμος, ο Στέλιος Καζαντζίδης και η Ριάνα, μέσα από τα τραγούδια τους, γίνονται οι νέοι… «ιεραπόστολοι» του ορθοδόξου φρονήματος! Αλήθεια τι γνώμη θα είχαν γι΄ αυτό ο απόστολος Παύλος, ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ή η αγία Αικατερίνη; Σίγουρα δεν θα ήταν και τόσο περήφανοι για τους σύγχρονους επίσημους τρόπους κατήχησης για τα Ελληνόπουλα.

  Τα νέα Προγράμματα Σπουδών αναγκάζουν τους εκπαιδευτικούς να χρησιμοποιούν εργασίες και παραδείγματα από την τέχνη γενικότερα, τη μουσική, τη λογοτεχνία, προκειμένου να κάνουν το μάθημα ελκυστικό στα παιδιά. Και στο βωμό της ελκυστικότητας, θυσιάζουν την ορθόδοξη πίστη. Πέρα όμως από τη χρήση της τέχνης και μάλιστα σε μερικές περιπτώσεις αμφιλεγόμενων δημιουργημάτων της, τα Νέα Προγράμματα Σπουδών στην πρωτοβάθμια και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εξοικειώνουν τους μαθητές με την ιδέα του οικουμενισμού, που στόχο έχει τη δημιουργία της παγκόσμιας θρησκείας. Κι όχι μόνο τους εξοικειώνουν αλλά τους υποχρεώνουν να μάθουν ήδη από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού όλα τα σημαντικά στοιχεία της κάθε θρησκείας: του βουδισμού, του μουσουλμανισμού, του ιουδαϊσμού… Κι έτσι, τα παιδιά εξισώνουν τον Χριστιανισμό με τις άλλες θρησκείες και τον θεωρούν μία από αυτές, δημιούργημα δηλαδή των ανθρώπων και όχι αποκάλυψη του Θεού προς τους ανθρώπους. Συγκεκριμένα αναφέρω παραδείγματα από κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα (τα στοιχεία είναι ειλημμένα από την επιστολή του αρχιεπισκόπου του νέου ημερολογίου Ιερώνυμου προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό):

«Στο Δημοτικό:

Στην Γ ́ Δημοτικού, που είναι η πρώτη τάξη διδασκαλίας του μαθήματος των

Θρησκευτικών, το εκπαιδευτική υλικό αναλύει θρησκευτικές έννοιες και το

περιεχόμενό τους σε διάφορα θρησκεύματα:

Στη «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 2:

Θρησκευτικές γιορτές: μέρες γεμάτες χαρά και σημασίες» ο μαθητής των 7-8 ετών διδάσκεται «Χαιρόμαστε γιορτάζοντας»: την Ρος Ασανά (Εβραϊκή Πρωτοχρονιά), την

Ιντ αλ-φιτρ των μουσουλμάνων. Για τις ορθόδοξες εορτές υπάρχει μία μονοσέλιδη αναφορά για τα είδη τους.

Ακολουθεί αναφορά στα θρησκευτικά σύμβολα της κάθε θρησκείας και ανάλυσή τους, ενώ το εκπαιδευτικό υλικό πληροφορεί τον οκτάχρονο μαθητή για «Τα 99 Ωραιότατα  Ονόματα για τον Αλλάχ των μουσουλμάνων» και τα «Τα ονόματα του Θεού για τους Εβραίους: Γιαχβέ, Αδωναϊ, Ελοχίμ». Σε αυτόν τον θεματικό κύκλο εκτίθενται οι πιο κάτω υπάρχουν λίγες παράγραφοι υπό τον τίτλο «Η Κυριακή των

Χριστιανών» και ακολουθεί το «Σάββατο των Εβραίων» (Τι σημαίνει «Σάββατο», Η Συναγωγή, Η Τορά, Η Μενορά, κ.λπ), «Η Παρασκευή των Μουσουλμάνων» (Ποια η σημασία της «Παρασκευής», Το κάλεσμα σε προσευχή του μουεζίνη από τον μιναρέ, Νίψεις προσώπου, χεριών και ποδιών, ανυποδησία, Οι πιστοί μέσα στο τζαμί την ώρα της προσευχής, Κοράνιο, Ιμάμης, Κοράνιο, Ιμάμης, Μια παρουσίαση του τζαμιού από

Μουσουλμάνους συμμαθητές μας).

Στη «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1:

Όταν οι άνθρωποι προσεύχονται» ο μαθητής των 9ετών μαθαίνει γενικώς, με οριζόντια ανάπτυξη, περί της «προσευχής» στην Βίβλο, στην Καινή Διαθήκη, στο Ισλάμ, στον Ιουδαϊσμό καθώς και μία Ινδιάνικη προσευχή. Η

προσευχή δεν αναλύεται δηλαδή μέσα ένα θεολογικό πλαίσιο, αλλά ως μια διεθνής

συνήθεια, από την άποψη της κοινωνιολογίας των θρησκειών.

Ακολουθεί η «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3:Σπουδαία παιδιά», όπου μεταξύ άλλων,

δίδεται εκπαιδευτικό υλικό για τον Ισαάκ, τον Μωυσή, Δαβίδ και ακολουθεί ο «Ο διψασμένος κότσυφας», λαϊκό παραμύθι από το Μπαγκλαντές και «Ο Φαντασμένος» της Ζωρζ Σαρρή – όλα αυτά μαζί. Το βάρος πέφτει όχι στο παιδί ως έννοια μέσα στη θεολογία, αλλά στο πώς οι διάφορες θρησκευτικές παραδόσεις, λαϊκές παραδόσεις, λογοτεχνικά κείμενα κ.λπ. αντιμετωπίζουν το παιδί.

Στην «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 4: Όλοι ίσοι, όλοι διαφορετικοί» παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό μεταξύ άλλων για το χριστιανικό Βάπτισμα, για το Βάπτισμα και Χρίσμα των Ρωμαιοκαθολικών, Βάπτισμα των Προτεσταντών, τις «Τελετές ενηλικίωσης στον Ιουδαϊσμό», τις «Τελετές ενηλικίωσης των Μουσουλμάνων». Είναι ξεκάθαρη η μη θεολογική, λαογραφική και εθνολογική οπτική της ανάλυσης.

 Στο Γυμνάσιο:

Στη Β ́ Γυμνασίου και στην «ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 3: Ποιος είναι ο άνθρωπος;»

το εκπαιδευτικό υλικό εκτείνεται «Από τον Οδυσσέα μέχρι τους υπερήρωες των

σύγχρονων κόμικ» (ακολουθεί προτεινόμενο δοκίμιο του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου «Το τέλος του ηρωισμού», στίχοι από τα τραγούδια ο «Μικρός Ήρωας» του Λ. Κηλαηδόνη  και «Ο αγαπημένος ήρωάς μου» της Τατιάνας Ζωγράφου).

Ακολουθούν οι απόψεις του Έριχ  Φρομ και του Άγγελου Τερζάκη στο βασικό

θέμα: «Η δύναμη και η αδυναμία του σύγχρονου ανθρώπου» για να συνεχίσει η ύλη στο: «II. Ο σκοπός και το νόημα της ζωής του ανθρώπου: Η βιβλική πρόταση και η θεολογική ερμηνεία» με αποσπάσματα κειμένων και βιογραφιών ορθοδόξων Αγίων (8σελίδες) και να καταλήξει με κείμενα για το βασικό θέμα:

 «IV. Ο άνθρωπος στις άλλες θρησκείες i. Ιουδαϊσμός, Ο άνθρωπος ως αντικείμενο της θείας φροντίδας (Ψλ8, 5-7) ii. Ισλάμ, Ο άνθρωπος ως «χαλίφης» (τοποτηρητής) της δημιουργίας του Θεού(Κοράνιο, 2, 30-34), Ορθοπραξία (Κοράνιο, Πέντε Στύλοι), Ο άνθρωπος ως μικρόκοσμος (Ρουμί, Ντιβάν 13, 7-11), iii. Ινδουισμός, Κάρμα και άτμαν: Καλές πράξεις και ατομική «ψυχή», Η λύτρωση του ανθρώπου μέσα από την αφοσίωση και την αγάπη, iv.Βουδισμός, Ο σεβασμός απέναντι σε όλα τα πλάσματα).

Δηλαδή, ο άνθρωπος εντάσσεται σε ένα προβληματισμό, που αφορά καλλιτέχνες,

φιλοσόφους, παιδαγωγούς, ψυχολόγους για την αντίληψη των θρησκειών. Κέντρο της

ανάλυσης του εκπαιδευτικού υλικού είναι ο άνθρωπος ως έννοια όχι απαραίτητα

θρησκευτική και επ' ευκαιρία της ανάλυσης αυτής δίδεται υλικό για την θέση

του ανθρώπου στα διάφορα θρησκεύματα. Είναι σαφές ότι το παραπάνω αντικείμενο

θεματικά και μεθοδολογικά δεν έχει πλέον κεντρική σχέση με την θεολογία, αλλά

μπορεί να το διδάξει ένας φιλόλογος για το μάθημα της «Έκφρασης- Έκθεσης» ή της

φιλοσοφίας.

Στο Λύκειο: 

Στο Λύκειο το εκπαιδευτικό υλικό για το μάθημα επικεντρώνεται στην

μελέτη εννοιών από την άποψη της ηθικής φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας, της

φιλοσοφίας της θρησκείας και κοινωνιολογίας της θρησκείας. Ενδεικτικά:

Στην Α ́ Λυκείου (Θρησκεία και σύγχρονος άνθρωπος) και στη «ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.1. Αναζήτηση του Θεού» δίδεται στους μαθητές το τραγούδι «Ο Προσκυνητής» του Αλκίνοου Ιωαννίδη με κενά σε ορισμένους στίχους και ο μαθητής καλείται να βρει από πού λείπουν και συμπληρώσει τις λέξεις: «ταξίδι - ψυχή μου- κάποιος – τάματα (2) - προσευχή - έρωτας – αγάπη».

Στην Α ́ Λυκείου, στη «ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 1.3. Επικοινωνία» (με τους

ανθρώπους; με τον Θεό;) το εκπαιδευτικό υλικό παραθέτει προς διδασκαλία και

μελέτη: α) ένα ινδιάνικο παραδοσιακό παραμύθι (Ο Άνεμος) για τον «Άνεμο», που

απήγαγε την όμορφη κόρη ενός ινδιάνου φύλαρχου, β) τους στίχους από το τραγούδι

«Ο Μπαγάσας» του Νικόλα Άσιμου (1997, «Ρε μπαγάσα! Περνάς καλά εκεί πάνω...

»), γ) τους στίχους από το «Περιβόλι» (1966) και την «Συννεφούλα»(1966) του Διον. Σαββόπουλου, δ) τον 61ο Ψαλμό, ε) στίχους από το τραγούδι «Umbrella» (2007) της

Rihanna, στ) κείμενα για τον «Θείο Έρωτα» και την «Προσευχή», ζ) κείμενο του Ισπανού Αγίου της Ρ/καθολικής Εκκλησίας Ιωάννου του 10 Σταυρού, η) τους στίχους από το τραγούδι «Δίψα» (2003) του Νίκου Πορτοκάλογλου(«Δεν είν’ η Κίρκη, η μάγισσα, του σεξ η θεά, η Καλυψώ, η Ναυσικά με του μπαμπά τα λεφτά...») και θ) αμέσως μετά ακολουθεί απόσπασμα από την «Επί του Όρους ομιλία» (Ματθ. κεφ. 5-7).

 Προφανώς, μόνο εάν υποβαθμισθεί η βαθειά θεολογική και ανθρωπολογική

διάσταση της «Επί του Όρους ομιλίας» μπορεί να συνδεθεί με τους στίχους των

παραπάνω τραγουδιών. Το εκπαιδευτικό υλικό δίνει τροφή για σκέψη πάνω σε

έννοιες, όπως η «επικοινωνία», που έχουν, πλην άλλων, και θρησκευτική σημασία,

προσπαθώντας όμως να προβληματίσει γι' αυτές με τα εργαλεία της ψυχολογίας ή

της μουσικής κ.λπ., αλλά πάντως όχι ως κύριο αντικείμενο θεολογικού προβληματισμού».

  Οι περισσότεροι γονείς αδιαφορούν γι΄ αυτήν την κατάσταση. Κάποιοι άλλοι, είναι ανακουφισμένοι, γιατί η δασκάλα του παιδιού τους στο σχολείο είναι Ορθόδοξη ουσιαστικά και όχι κατ΄ επίφαση και δεν χρησιμοποιεί το σχολικό βιβλίο κατά τη διάρκεια του μαθήματος των θρησκευτικών. Υπάρχει και μια άλλη κατηγορία, αυτή των γονέων που επιστρέφουν στο Υπουργείο Παιδείας το σχολικό βιβλίο, ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Το παιδί, βέβαια, παραμένει στην αίθουσα και ακούει τα αντίχριστα και οικουμενιστικά μηνύματα. Το άγχος τους, μεγάλο. Βλέπουν τα σύγχρονα σχολεία να μετατρέπονται σε σύγχρονα σφαγεία της Ορθόδοξης πίστης. Και εκεί είναι που προβάλλει το εύλογο ερώτημα: «Τι θα κάνουμε; Μπορούμε κάτι να κάνουμε;» .

  Ας σκεφτούμε όμως λίγο κάτω από ποιες συνθήκες μεγαλώνουν σήμερα τα παιδιά μας. Ζουν σ΄ έναν κόσμο όπου οι περισσότεροι γονείς αδιαφορούν για τη θρησκευτική αγωγή των παιδιών τους, απέχουν από τον εκκλησιασμό και τα μυστήρια και  υπερφορτώνουν τα παιδιά τους με δραστηριότητες. Επιπλέον, τα παιδιά αντιμετωπίζουν το μειωμένο ενδιαφέρον πολλών καθηγητών για την κατήχηση, ακόμα και θεολόγων, την ουσιαστική απουσία του εκκλησιασμού από τα σχολεία αλλά και την κατάργηση του μαθήματος των θρησκευτικών ως υποχρεωτικού. Πέρα απ΄ αυτό, υπάρχει μία γενικότερη υποβάθμιση της θρησκευτικής αξίας και του ρόλου της Εκκλησίας . Το έργο της δυσφημείται από τα ΜΜΕ και σε συνδυασμό με την προβολή πρόσκαιρων ειδώλων, όπως τραγουδιστές, ηθοποιοί, ποδοσφαιριστές, καταδεικνύουν την κρισιμότητα της κατάστασης. Τέλος, ας θυμηθούμε όλοι ότι τα παιδιά, όπως και όλοι μας άλλωστε, ζουν σε μία εποχή τεχνολογικών άθλων αλλά και ηθικών αθλιοτήτων. Σε μία εποχή όπου επικρατεί η αθεΐα και θεοποιείται το χρήμα, η γνώση, η τεχνολογία και η επιστήμη. Ναρκωτικά, βία, αποξένωση και εμπορευματοποίηση κάθε ηθικής αξίας και συναισθήματος είναι αυτά που βιώνουν στον περίγυρό τους τα παιδιά μας, είτε στον μακρινό είτε στον κοντινό. Και εκεί είναι που προβάλλει ξανά ακόμα πιο επιτακτικό ερώτημα: «Τι θα κάνουμε; Μπορούμε κάτι να κάνουμε;» .

  Κι όμως μπορούμε. Να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των Ελλήνων της Τουρκοκρατίας. Τα κρυφά σχολειά να ξαναλειτουργήσουν, κάτω από τις φτερούγες πάλι της Εκκλησίας. Όπως τότε διέσωσαν την Ορθόδοξη πίστη, έτσι και σήμερα θα διαμορφώσουν ορθόδοξους και ελεύθερους ανθρώπους. Μόνο που σήμερα δεν θα είναι κρυφά… θα είναι φανερά! Θα είναι τα Κατηχητικά σχολειά.

  Το Κατηχητικό σχολείο ρίχνει τον σπόρο της ορθοδοξίας, δηλαδή της ορθής στάσης απέναντι στον Θεό, στον εαυτό μας και στον πλησίον. Φέρνει τα παιδιά σε γνωριμία με τον Θεό, με το Ευαγγέλιο, την Παναγία, τους αγίους μας. Τους φέρνει σε επαφή βαθύτερα με έννοιες της πίστης μας όπως η νηστεία, ο εκκλησιασμός, η εξομολόγηση, η προσευχή, η θεία κοινωνία.

  Το Κατηχητικό δρα ανεξίτηλα στις παιδικές ψυχές. Όλοι σας θα θυμάστε ακόμα και σήμερα στιγμές από το δικό σας Κατηχητικό όταν ήσασταν μαθητές ή μαθήτριες. Γεμίζει τις παιδικές καρδιές με χαρά, με ξενοιασιά, με διάθεση επικοινωνίας. Και μέσα από αυτήν την επικοινωνία τα παιδιά μαθαίνουν να κοινωνικοποιούνται, να λειτουργούν ως μέρος μιας ομάδας. Μιας ομάδας που τα αγαπά και την αγαπούν. Συνεργάζονται, μοιράζονται, συζητούν, ψυχαγωγούνται, μέσα σ΄ ένα περιβάλλον αγνό, χριστιανικό. Νιώθουν το Κατηχητικό σαν αγκαλιά και την ενορία σαν οικογένεια. Ας μην ξεχνάμε, όμως, ότι μαθαίνουν την αξία της ανιδιοτελούς προσφοράς στον πλησίον και του εθελοντισμού και καταγράφονται στην ψυχή του οι χριστιανικές αξίες και ιδανικά, όπως τα δίδαξε ο Χριστός. Έτσι, το παιδί συγκροτεί ορθόδοξα την προσωπικότητά του και θωρακίζεται με όλα τα όπλα που έχει ανάγκη για να αντιμετωπίσει τους κινδύνους και τις παγίδες της σύγχρονης εποχής.

  Κλείνοντας αυτήν την εισήγηση, θα ήθελα να απευθυνθώ σε όσους είναι γονείς . Και να επισημάνω την ευθύνη που έχετε απέναντι στον Θεό και στα παιδιά σας. Έχετε την ευθύνη να τα αναθρέψετε με φόβο Θεού και να τα γαλουχήσετε στην Ορθόδοξη πίστη. Δεν αρκεί να εξετάζετε σχολαστικά αν το παιδί σας βαπτίστηκε σωστά. Και δεν αρκεί να διδάξετε στα παιδιά να είναι απλώς καλοί άνθρωποι. Ο Χριστός δεν θέλει καλούς ανθρώπους. Θέλει καλούς Χριστιανούς. Γι΄ αυτό,  οφείλετε να περάσετε το μήνυμα μέχρι τα βάθη της ψυχής τους ότι πρέπει να είναι ευάρεστα στον Θεό. Στον ένα και μοναδικό Τριαδικό Θεό (ούτε στον βούδα, ούτε στον Αλλάχ ούτε σε μία αόριστη ανώτερη δύναμη). Τότε θα έχετε επιτελέσει ουσιαστικά τον ρόλο σας πνευματικά, ψυχικά και ηθικά. Τότε μόνο θα είστε ευτυχισμένοι γονείς.

  Και να θυμάστε ότι όσο τα παιδιά έρχονται στην εκκλησία και στο κατηχητικό, δεν μπορούν να επηρεαστούν ούτε από τη διδασκαλία άλλων θρησκειών, ούτε από τις… Ριάνες και τους… Σαββόπουλους που θα τους διδάσκουν στα σχολεία. Βέβαια, ο αρχιεπίσκοπος του νέου ημερολογίου διαβεβαιώνει ότι τα βιβλία του σχολικού έτους 2018-2019 θα τεθούν στη διάθεση της Εκκλησίας. Περιμένουμε, λοιπόν, να δούμε την υλοποίηση αυτής της υπόσχεσης. Μιας υπόσχεσης που σχετίζεται με πιο ορθόδοξα βιβλία αλλά σίγουρα όχι μη οικουμενιστικά. Μέχρι τότε, χρειάζεται ψυχραιμία. Και να μην ξεχνάμε ότι αν ο δρόμος που πρέπει να βαδίσει ο άνθρωπος προς τον παράδεισο είναι ο ίδιος ο Χριστός, τα πρώτα του βήματα τα κάνει στο Κατηχητικό! Σε εμάς δεν μένει παρά να ευχηθούμε στα παιδιά του Κατηχητικού μας, καλή αρχή στη νέα χρονιά και καλό δρόμο προς τον Παράδεισο! Όσο είστε μαζί με τον Χριστό, να μην φοβάστε ΤΙΠΟΤΑ.

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.